“Meme kanseri riski azaltılabilir mi?”
Bir hastalığa yakalanma olasılığını artırabilen tüm faktörler “risk faktörü” olarak değerlendirilir. Ancak risk faktörünün bulunması mutlaka hastalığa yakalanılacağı anlamına gelmez, sadece genel olarak diğer insanlara göre artan olasılığı ifade eder. Risk faktörlerini bilmek, bu riski azaltmak için neler yapılabileceğini de bilmek anlamına gelir.
Herkesin meme kanserine yakalanma riski vardır
Bir kişinin meme kanseri riski, belirli risk faktörlerine bağlı olarak daha yüksek veya daha düşük olabilir. Kadın olmak, meme kanseri gelişimi için en büyük risk faktörüdür. Ortalama olarak bir kadının meme kanseri riski yaklaşık yüzde 13'tür, bu da yaklaşık sekiz kadından birine hayatı boyunca meme kanseri teşhisi konulacağı anlamına gelir. Erkekler kadınlara göre yaklaşık 100 kat daha az risk taşırlar, 833 erkekten biri yaşamı boyunca meme kanserine yakalanacaktır.
Yaş önemli bir risk faktörüdür
Yaş arttıkça meme kanseri riski artar. Meme kanserlerinin üçte ikisi 55 yaş ve üzerindeki kadınlarda görülürken, çok az bir kısmı 30 yaşın altında görülür.
Ailesinde meme kanseri öyküsü olan kadınlarda da risk artmaktadır. Birinci derece akrabalarında (anne, kız kardeş ve kız çocuğu gibi) meme kanseri bulunanlarda risk 2 kat artarken, kanserin 2 tane birinci derece akrabada görülmesi riski 5 kat artırmaktadır. Ailedeki meme kanseri genç yaşlarda (menopoz öncesi) ortaya çıkmış ve iki taraflı ise risk daha da artmaktadır. Babası veya erkek kardeşi meme kanseri olan kadınlarda da meme kanseri riski daha yüksektir. Bazı durumlarda, güçlü aile öyküsü, BRCA1 veya BRCA2 geni gibi yüksek meme kanseri riski ile ilişkili anormal bir gene sahip olmakla bağlantılıdır.
Bunların dışında ırk, erken adet görmek, menopoza geç girmek, meme dokusunun yoğun (dens) olması, bazı iyi huylu meme hastalıklarına (atipik hiperplaziler, lobüler karsinoma in situ (LCIS) gibi) sahip olmak gibi meme kanseri gelişme riskinde artışa neden olan faktörler de vardır.
Meme kanserinin oluşumu önlenebilir mi?
Yukarıda anlatılan faktörler değiştirilemez özellikler olup, kişinin riski azaltmak adına bunlarla ilgili yapabileceği bir şey yoktur. Buna karşın bazı risk faktörleri ise yaşam tarzı seçimleri yapılarak değiştirilebilir. Örneğin çocuk doğurmak ve emzirmek, sigara ve alkol kullanmamak, fazla kilolardan kurtulmak ve ideal kiloyu korumak, egzersiz yapmak, menopoz sonrası hormon tedavisi almamak gibi tercihlerde bulunarak meme kanseri riskinin mümkün olduğunca düşük olması sağlanabilir.
Ayrıca yeni ortaya çıkan ve meme kanseri gelişiminde rol oynayabileceği düşünülen, yüksek oranda yağ içeren sağlıksız diyet, D vitamini seviyelerinin düşüklüğü, geceleri fazla ışığa maruz kalmak ve çeşitli kimyasal maddelerle temas gibi bazı faktörlerden de sakınılarak, meme kanseri riski azaltılabilir.
Risk azaltıcı tedaviler büyük önem taşıyor
Ortalamadan daha yüksek meme kanseri riskine sahip kadınlarda, meme kanseri gelişme riskini azaltmak için kullanılabilecek tedaviler de vardır. Ortalamadan daha yüksek meme kanseri riskinin tek bir tanımı yoktur. Ancak genellikle, gelecek 5 yıl içinde yüzde 1,7'lik meme kanseri gelişme riskinin bulunması eşik değer olarak kabul edilmektedir. Bu, 60 yaşındaki bir kadın için ortalama risktir. Riski bu değerin üzerinde olan ve en az 35 yaşındaki kadınlarda risk azaltıcı ilaç tedavisi (kemoprevensiyon) veya risk azaltıcı cerrahi tedaviler yapılabilir.
Meme kanseri riskini azaltmak için tamoksifen ve raloksifen içeren ilaçlar tercih edilir. Ancak bu ilaçların ciddi yan etkileri de olabilir, bu yüzden kullanmaya karar vermeden önce fayda-zarar analizini yapmak önemlidir. Özellikle ülkemizde bu amaçla ilaç tedavisi sık kullanılmamaktadır.
Risk azaltıcı cerrahi tedavi olarak önleyici (profilaktik) mastektomi yapılabilir. Önleyici mastektomi, meme kanseri gelişme riskini azaltmak için bir veya her iki memenin çıkarılması ameliyatıdır. Önleyici mastektomi yapılan kişilere genellikle aynı seansta protez yerleştirilerek meme rekonstrüksiyonu sağlanabilmektedir.
Önleyici mastektomi meme kanseri riskini azaltabilir
Önleyici mastektomi meme kanseri riskini yüzde 90 veya daha fazla azaltabilir, ancak meme kanseri gelişmeyeceğini garanti etmez. Bunun nedeni, mastektomi ile bile meme dokusunun tamamının çıkarılmasının mümkün olmamasıdır. Düşük olasılık da olsa geride kalan meme hücrelerinden kanser gelişebilir. Bu ameliyatın ciddi bir seçim olduğu unutulmamalıdır. Her tür ameliyatta olduğu gibi, mastektominin de bazıları yaşam kalitesini etkileyebilecek riskleri ve yan etkileri olabilir. Bu nedenle, önleyici cerrahi, ortalama meme kanseri riski taşıyan ya da sadece biraz artmış risk taşıyan kadınlar için genellikle iyi bir seçenek değildir.
Yüksek meme kanseri riski nedeniyle önleyici mastektomi yapılabilecek durumlar nelerdir?
- Ailede güçlü bir meme kanseri geçmişi (anne, kız kardeş veya kız çocuğu gibi birden fazla akrabada, özellikle 50 yaşından önce meme kanseri saptandıysa),
- Meme kanseri açısından yüksek risk taşıyan BRCA1, BRCA2, PALB2, CHEK2, ATM, CDH1, PTEN veya TP53 gen mutasyonu,
- Meme kanseri öyküsü,
- Lobüler karsinoma in situ (LCIS) tanısı,
- 30 yaşından önce memeye radyasyon tedavisi öyküsü,
- Memede yaygın olarak mikrokalsifikasyon.
https://www.cnnturk.com/saglik/meme-kanseri-riski-azaltilabilir-mi
