Kanser nedir sorusu şu şekilde yanıtlanabilir, bir organ veya dokudaki hücrelerin kontrolsüz çoğalmasıdır. Hemen her organ ve dokudan kanser gelişebilmektedir. Çok çeşitli kanser tipleri olmasına rağmen, hepsi anormal hücrelerin kontrol dışı çoğalması ile başlar.
İçindekiler
Kanser Nedir?
Kanserin kesin nedeni bilinmemekle birlikte, kanser gelişme riskini arttıran faktörler vardır. Bu risk faktörleri değiştirilebilir ve değiştirilemeyen faktörler olmak üzere ikiye ayrılabilir. Değiştirilemeyen faktörler yaş, cinsiyet ve aile öyküsüdür. Değiştirilebilir faktörler ise çevresel etkenlerdir. Ultraviyole, farklı kimyasal ajanlar, sigara, bazı gıdalar, radyasyon, virüsler gibi çevresel etkenler genellikle hücrenin bozulmasına neden olur. Hücrenin yapısının bozulmasının nedeni yaklaşık %90 çevresel etkenlerken sadece %10 genetik faktörlere bağlıdır.
Kanser tek 1 hücreden başlar. O tek hücrenin;
- Önce dejenere olması,
- Sonra sınırsızca bölünüp çoğalması,
- Bağışıklık sistemini atlatması,
- Ardından kitle oluşturması,
- Çevre dokulara yayılması,
- Uzak organlara ulaşması ve sonunda organ yetmezliği ile yaşamı tehdit etmesidir
Kas ve sinir hücreleri hariç vücuttaki normal hücreler bölünebilme kabiliyetine sahiptir. Bölünme yeteneği yaraların iyileşmesini, ölen veya zarar gören hücrelerin yenilenmesini sağlayan fizyolojik bir mekanizmadır. Ancak bu sınırsız değildir, her normal hücrenin bölünme sayısı önceden bellidir, her hücrenin ne zaman öleceği de bellidir. Ömrünü veya fonksiyonunu tamamlayan hücreler programlanmış olarak ölür (apaotozis). Normal hücrelerin sonsuz bölünme ve çoğalma yeteneği yoktur. Bu fren sisteminin ortadan kalkması kanserin önünü açan bir faktördür.
Kontrolsüz bölünen ve çoğalan kanser hücreleri tümör adı veren ve büyük boyutlara ulaşabilen kitleler oluşturur. Kontrolsüz olarak büyüyen bu kitleler çevrelerinde bulunan normal doku ve organları baskılayabilir, içine girebilir (invazyon) ve fonksiyonlarını bozabilirler. Ayrıca belli bir büyüklüğe ulaştıktan sonra lenf veya kan dolaşımına girerek vücudun uzak bölgelerine giderek, bu bölgelerde yeni tümör kolonileri oluşturabilir ve büyümeye devam edebilirler (metastaz). Ancak her tümör kanser değildir, iyi huylu hücrelerin oluşturduğu selim tümörler de vardır. Bunların kanserden en önemli farkı vücudun diğer bölgelerine yayılmamaları, yani metastaz yapmamalarıdır.
Bağışıklık sistemimiz dejenere olan hücreleri sürekli olarak bulur ve yok eder. Tümör hücreleri bağışıklık sistemini aşmak için bazı kimyasal sinyaller üretir. Bu şekilde bağışıklık sistemi engelini de aşmayı başarabilirler.
Hemen her organ ve dokudan gelişebilen çok değişik kanser tipleri bulunmakla birlikte, melanom dışı deri kanserleri hariç tutulduğunda genel olarak en sık görülen kanser meme kanseridir. Ardından prostat, akciğer ve kalın bağırsak kanseri gelmektedir. Ancak en sık görülen kanser tipi kadın ve erkekler arasında farklılık göstermektedir. Coğrafi bölgelere ve ırka göre de kanser sıklığı farklılıklar gösterebilir. Kadınlarda hem ülkemizde hem ABD’de ilk sırada görülen meme kanserini akciğer kanseri takip etmektedir. Erkeklerde ise akciğer ve prostat kanserleri en sık olarak görülmektedir.
Kanser Belirtileri Nelerdir?
Kanserin geliştiği bölge ve organa göre farklı belirti ve bulguları olabileceği gibi tüm kanserlerde görülebilen genel belirti ve bulguları da vardır:
- Nedeni açıklanamayan kilo kaybı, halsizlik, kolay yorulma, geçmeyen şiddetli ağrılar, ele gelen kitleler, ateş, bazı deri değişiklikleri pek çok kanser türlerinde görülebilen uyarıcı olması gereken belirtilerdir.
- Ayrıca ses kısıklığı, yutma güçlüğü uzun süren öksürük, idrar, gayta ve tükürükte kan görülmesi, her türlü genital kanama, memeden kanlı akıntı mutlaka araştırılması gereken çok önemli belirtilerdir. Bunların dışında baş ağrısı, baş dönmesi, görme bozukluğu, inatçı karın ağrıları, idrar yapma güçlüğü, dışkılama düzenindeki değişiklikler, benlerde ve deride ortaya çıkan her türlü değişiklikler ve iyileşmeyen yaralar, özellikle memede olmak üzere vücutta gelişen kitleler mutlaka detaylı olarak araştırılmalıdır.
Meme kanseri, kalın bağırsak kanserleri, rahim ve rahim ağzı kanserleri, prostat kanseri tarama yöntemleri ile erken dönemde saptanabilen ve erken aşamada yakalandığında etkili olarak tedavi edilebilen kanserlerdir. Kanser türüne göre değişen zamanlarda başlayarak düzenli olarak taramaların yapılması çok önemlidir. Özellikle bu kanserler açısından aile öyküsü olan kişilerin düzenli taramalarını yaptırmaları ve ortaya çıkan belirtileri ciddiye alarak hemen hekime başvurmaları zorunludur.
Kaynakça:
Franks, L. M., & Knowles, M. A. (1990). What is cancer. Introduction to the cellular and molecular biology of cancer, 4, 4-9.
